Of hoe de bevrijdingstheologie toch weer de Rooms-Katholieke Kerk binnen kwam
Onlangs werd onder grote publieke belangstelling in Midden-Amerika Mgr. Romero zalig verklaard. Binnen de Katholieke Kerk is dat de eerste stap op weg naar Heiligverklaring. Voor de tweede stap zijn twee wonderen nodig die aan Romero worden toegeschreven, maar dat is eigenlijk niet zo belangrijk. Veel belangrijker is het feit dat het Vaticaan een aanhanger van de bevrijdingstheologie zalig verklaarde – iemand die in opstand kwam tegen de rijken en het establishment, als vertegenwoordiger van de armen èn van de kerk.
In 1977 werd in El Salvador de priester Rutilio Grande vermoord – als eerste priester voor de uitbraak van de burgeroorlog in dat land. Grande was een persoonlijke vriend van toenmalig aartsbisschop Romero. Na de moord koos Romero ervoor de strijd van Grande voort te zetten: strijd voor de zorg voor de arme bevolking. Tijdens zijn speech bij de ontvangst van zijn eredoctoraat in Leuven in 1980 zei hij dit als volgt: “De kerk moet zich niet alleen incarneren in de wereld van de armen en hen een boodschap van hoop brengen, ze moet de armen ook verdedigen. […] Maar het verdedigen van de armen leidt noodzakelijk tot ernstige conflicten met de machthebbers die tot de oligarchie behoren, en met de politieke en militaire autoriteiten van ons land.”
Bevrijding in of na dit leven?
Romero is uiteindelijk in 1980 vermoord door het establishment, vanwege zijn verzet tegen de onderdrukking van de armen, maar het heeft lang geduurd voordat het Vaticaan tot zaligverklaring is overgegaan. Ondanks druk uit Zuid- en Midden-Amerika is dit proces tegengehouden door Johannes Paulus II en Benedictus XVI.
De reden hiervoor is een verschil in visie over hoe de kerk kan opkomen voor de armen. Ligt hun bevrijding in dit leven of streven we voor iedereen een spirituele bevrijding na, gericht op bevrijding ná dit leven? Lang is ook het Vaticaan van mening geweest dat bevrijding van armoede een spirituele weg was en dat verheffing in dit leven, helemaal als daar conflict en geweld bij kwam kijken, uit den boze was. Belangrijke bevrijdingstheologen die hier anders tegenaan keken, zoals Gustavo Guttierez en Leonardo Boff, kregen een spreekverbod.
Belangrijkste levende religieuze socialist
Pas sinds de komst van paus Franciscus is de radicale keuze voor de armen in het hart van het Vaticaan terechtgekomen. Franciscus lijkt met de zaligverklaring van Romero ook de weg van actieve verheffing te hebben gekozen en is zo misschien wel de belangrijkste religieuze socialist van dit moment.
Een Braziliaanse kardinaal heeft Franciscus tijdens het conclaaf op het moment dat hij werd gekozen toegefluisterd: “Vergeet de armen niet”. Franciscus heeft al verschillende malen gezegd dat die opmerking hem iedere dag weer inspireert om deze boodschap uit te dragen.
Door Jochen Geraedts, bestuurslid Banning Vereniging