Herman is niet meer
Kort geleden was er een relativerende beschouwing te lezen van een dominee die de ‘heiligenverering’ bij uitvaarten wel een beetje minder vond kunnen. Het lijkt tegenwoordig wel alsof er alleen maar voortreffelijke mensen hebben geleefd. Of wij zeggen: over de doden niets dan goeds. God, wil het goede verder zegenen en het kwade vergeven, maar daar hebben we het dan even vandaag niet over.
Ik ken Herman Noordegraaf niet op privé-basis. Er zullen ook best kantjes aan hem hebben gezeten, waar sommigen moeite mee hadden. Woensdag 19 november kreeg ik per mail van zijn familie het bericht dat ‘onze lieve Herman’ was overleden.
Ik ken Herman Noordegraaf wel al ruim 35 jaar van min of meer nabije afstand, sinds ik zelf vanaf 1987 werkzaam was in de ‘industrial mission’ in het Rotterdamse. Ik kwam namens mijn kerk in de Sectie Sociale Vragen van de Raad van Kerken in Nederland, waarvan hij toen secretaris was en Harry de Lange voorzitter. Wij liepen op in een loopbaan die erg gestempeld werd door het werken aan een maatschappelijk engagement van de kerk in diaconale zin en aan een groene, sociale en democratische politiek. We zaten tientallen jaren in een academische leesgroep onder leiding van Henk Tieleman, nog een laat uitvloeisel van het hoogleraarschap van Harry de Lange in Utrecht indertijd. Helaas kon hij wegens zijn ziekte de laatste jaren (ook digitaal) niet meer meedoen. Afgelopen jaar mocht ik hem nog uitgebreid interviewen ten behoeve van het werk aan een proefschrift over de ‘doorbraak’.
Ik durf best te stellen: ‘een eikenboom der gerechtigheid’ is ons ontvallen. Niet in de zin dat een dominante inspirator is gestorven. Maar wel een vasthoudende, bescheiden maar zelfbewuste, erudiete, zorgvuldige, gedreven wetenschapper, toeruster, en voorganger. Met altijd hart en oog voor wat in de verdrukking zat, of het nu om mensen of de natuur ging: er moet stem gegeven worde aan wat kwetsbaar is binnen onze harde samenleving. Niet slechts als kwestie van caritas, maar als kwestie van gerechtigheid. Noordegraaf was wat dat betreft een volbloed leerling van Harry de Lange en Bob Goudzwaard. We hebben genoeg van de armoede. Maar ook aan de bovenkant moet het een keer ‘genoeg’ zijn. Onze footprint als rijkere en welvarende wereldburgers is onhoudbaar.
Hij deed al zijn reizen voor spreekbeurten (of wat al niet) per openbaar vervoer. Ik begreep dat hij eens met éen van de kleinkinderen naging op welke trein-stations in Nederland hij allemaal was geweest, of er door heen gereden, of er in- of uitgestapt. Zij kwamen tot de ontdekking dat hij ze allemaal gehad moest hebben, op een paar na, die er de laatste jaren bij waren gekomen (zoals in Noord-Groningen). Het typeert Herman: consequent, practice what you preach, maar ook in gesprek met iedereen.
Herman was in de laatste jaren van zijn loopbaan bij de PThU hoogleraar diaconaat. In die periode is het diaconale handelen (helpen, maar niet alleen de gaten vullen die de overheid laat vallen, ook opkomen voor) enorm op de kaart gezet. Veelal in een breed oecumenisch verband. Eén van de andere bronnen van inspiratie voor Noordegraaf. Er kwamen handboeken tot stand die er nog steeds toe doen. In politiek opzicht kwam Noordgraaf na een periode bij de PPR bij de PvdA terecht. Hij werd met terugwerkende kracht een doorbraak-man in de lijn van de oecumenische inspiratie (de lijn Tinbergen, De Lange, Van de Heuvel, Pronk). Ook daarin bleef hij niet aan de zijlijn staan, maar wist hij voortdruend iniatieven te ontplooiene en mensen te verenigen. Hij was jarenlang voorzitter van het Trefpunt voor de PvdA en levensovertuiging. Ook in onze Banning Vereniging speelde hij lang een belangrijke rol. Op de onze website ontdekte ik een berichtje met foto, waarin gemeld werd dat hij door Egbert de Vries namens het bestuur werd onderscheiden met een erespeld.
Zie: https://www.banningvereniging.nl/zilveren-speld-van-verdienste-herman-noordegraaf/
In het tijdschrift ‘In de Waagschaal’ werd januari 2024 een uitgebreid (18 pagina’s lang) interview met Herman Noordegraaf afgedrukt. Zeer de moeite waard als je zijn levenslange drijfveren beter wil leren kennen. Het is ook digitaal te raadplegen. Zie: https://www.karlbarth.nl/oecumene-de-ander-en-het-diaconaat/
Welnu, ik snap heel goed dat er voor het leven van ‘onze lieve Herman’ zometeen in de Grote Kerk van Schiedam werkelijk een grootse dankdienst gehouden zal worden. Wat een veelzijdig en stimulerende, wijze en dienende man, is ons ontvallen.
Op de kaart waarop zijn heengaan werd bekend gemaakt stond afgedrukt:
‘Er is jou, mens, gezegd wat goed is. Je weet wat de Heer van je wil: niets anders dan recht te doen, trouw te betrachten en nederig de weg te gaan van je God’ (Micha 6:8)
Wij condoleren de familie. Wij zullen Herman gedenken als een betekenisvolle voorganger!
Door Jos Aarnoudse, voorzitter Banning Vereniging
Foto’s:
– Herman Noordegraaf (foto PThU)
– Vergadering van Sectie Sociale Vragen van Raad van Kerken in Nederland, begin jaren ’90 van vorige eeuw. Aan het hoofd van de opstelling zitten Herman, De Lange en Jan-Peter Balkenende, die toen bij ons te gast was na.v. een publicatie van het wetenschappelijk bureau van het CDA waaraan die toen verbonden was (foto JMA)
– Uitreiking van de zilveren erespeld van verdienste (foto: Banning Vereniging)