Relevanter dan ooit?
Vereerd en enthousiast ben ik uiteraard, met de mogelijkheid af en toe een Banningblog te schrijven. Het is heerlijk gedachten op papier te zetten, en juist over levensbeschouwing, religie en sociaaldemocratie heb ik er daar meer dan genoeg van. Wel sloeg al snel de twijfel toe over hoe actueel de columns zouden zijn: als er nu twee instituten zijn die in de ogen van velen hun beste tijd gehad hebben, zijn dat wel de sociaaldemocratie en religie. De kerken lopen leeg en de stemmers weg. Nu is dat op zich geen probleem: ik ben ook fan van Feyenoord, dus kan er wel tegen als het hoogtepunt van een instituut in het verleden ligt. Maar toch; idealiter staan op het blog van een vereniging niet alleen leuke stukjes, maar levert zij ook een bijdrage aan actuele maatschappelijke problemen.
Die twijfel werd al na enkele minuten googelen weggenomen. Op deze site staat een prachtig profiel van Banning en de geschiedenis van de vereniging. Dat levert een hoop inspiratie voor het heden op, alleen al omdat Banning een van de leidende figuren was in de oprichting van de PvdA; een fusiepartij. Hoe groot de verschillen tussen “de klassieke arbeider in de provincie” en de “havermelkrandstedeling” nu ook zijn, ze vallen waarschijnlijk in het niet bij de toenmalige verschillen tussen de sociaaldemocraten van de SDAP, de vrijzinnig-democraten van de VDP en leden van de Christelijk-Democratische Unie.
Bij de manier waarop Banning en de zijnen de fusie tot een succes maakten, vallen twee dingen in het bijzonder op. Allereerst hoe sterk theoretisch onderlegd de oprichting van de partij was. Tijdens de oorlog hadden indringende gesprekken tussen “prominente” Nederlanders uit allerlei stromingen plaatsgevonden. Onder invloed van denkers als de Rougemont, Mounier, Buber en Berdjajew (wie kent ze niet?) was een nieuw mensbeeld tot stand gekomen. Dat mensbeeld verwoordde Frans Timmermans tijdens de, jawel, Banninglezing – door mij vrij vertaald – als volgt: de sociaaldemocratie ziet de mens als individu, niet als iemand die opgaat in een collectief. Maar tegelijkertijd niet als een individualist: het individu komt alleen in een omgeving tot wasdom. Precies deze complexe, maar waardevolle visie op de burger als individu maar tegelijkertijd ook gemeenschapslid, kenmerkt de sociaaldemocratie nog steeds.
Eerlijk is eerlijk: daarmee vergeleken steekt de theoretische onderbouwing van de huidige samenwerking schril af. Economische verheffing en klimaatverbetering kunnen vast hand in hand gaan, net als sociaaldemocratie en sociaal-liberalisme, maar van zo’n uitgewerkt beginselprogramma (eventueel zonder filosofen met moeilijke namen) is nog (?) geen sprake.
Het ontbreken daarvan hangt samen met een ander wezenlijk aspect van Bannings persoon en methode: hij was bij uitstek man van de dialoog. Ooit opgeleid tot onderwijzer, legde hij graag uit. Dat deed hij echter altijd vanuit een oprechte interesse in de ander, en een ambitie om te begrijpen wat die ander dreef. Uitleggen was voor hem dus niet ‘zenden’, maar (ook) luisteren, begrijpen, de ander meenemen en ook gelijkwaardig te laten meedoen. Dit dialogisch karakter is uiteraard nog veel sterker in de Banningvereniging, die deels voortkomt uit de vereniging Woodbrokers, een vereniging van theologen die ook in die dialoog primair geïnteresseerd was. Het belang daarvan moge ook duidelijk zijn: een sterke theoretische onderbouwing kan alleen mogelijk zijn door vaak en uitvoerig het gesprek aan te gaan met elkaar. Die brede opvatting van ‘uitleggen’ lijkt bij uitstek relevant in een tijd van polarisatie en een waarin linkse politici vaak worden weggezet als bewoners van ivoren torens, die spreken maar niet luisteren.
En daarmee is een nog veel grotere eer en genoegen te bloggen voor een platform dat draait om theoretische verdieping en dialoog. Zeker waar dat niet zozeer gaat om het beleid van alledag of politieke strategieën, maar om de meer fundamentele vragen, inclusief oog voor religie en levensbeschouwing. Of de fusie er komt of niet, en of zij een succes wordt of niet, juist organisaties als de Banningvereniging zijn relevanter dan ooit.
Door Roel Becker
Het profiel van Willem Banning is the lezen via: https://www.banningvereniging.nl/geschiedenis/levensschets-willem-banning/