Een vurige en onverschrokken fusie!
Hebben de laatste Tweede Kamerverkiezingen het einde ingeluid van de linkse beweging in Nederland? Is het socialisme aan zijn eigen succes ten onder gegaan na ongeveer 150 jaren van strijd om sociale wetgeving, stemrecht voor iedere volwassene en betaalbare, goede woningen? De trieste conclusie: het zat er al een tijdje aan te komen of anders genoemd: het socialisme zit wereldwijd in een crisis waarvan nationalistische bewegingen profiteren. Terug naar de eigen staat! Terug naar de Restauratie van begin 19e eeuw, waarbij de Europese elite genoeg had van de voortschrijdende democratisering veroorzaakt door de idealen van de Franse Revolutie en verworven (mensen)rechten weer werden beperkt of teruggedraaid.
Is deze ideologische bestaanscrisis te bezweren? Heeft het socialisme nog een kans, zelfs als het zich herpakt en een plek verovert in deze tijd van ecotoerisme, wegwerpproducten uit economieën met een ander idee van mensenrechten en een globale temperatuurstijging veroorzaakt door hetzelfde proces als waar het socialisme uit geboren is: de westerse industriële revolutie. Nu, twee eeuwen later, zijn de gevolgen merkbaar, voelbaar en onomkeerbaar. De vraag is niet meer of de temperatuurstijging nog tegengehouden kan worden, maar hoeveel klimatologische ‘kantelpunten’ overschreden zullen worden en wat de gevolgen voor de mensheid zullen zijn.
Afgezien van de populistische stromingen, begint de omvang van de klimaatverandering tot het bredere, politieke spectrum door te dringen. Daarom is het ook zo wrang dat in het slotakkoord van de Klimaattop in Brazilië er niets vermeld staat over het uitfaseren van fossiele grondstoffen (lees: steenkool), no.1 in de wereldwijde uitstoot van het broeikasgas CO2 en daarmee hoofdverantwoordelijke voor het smelten van de ijskappen en de onvermijdelijke stijging van de zeespiegel.
We kunnen onszelf op de borst kloppen dat Nederland samen met Colombia het voortouw neemt om in 2026 een internationale top te organiseren juist over de afbouw van fossiele grondstoffen. Zonder initiatief geen eerste stap.
Prof. W. Banning heeft van al deze processen geen weet gehad. Overleden in 1971, een jaar voordat het eerste kritische rapport verscheen over de ongebreidelde, economische groei, ‘Grenzen aan de groei’ van de Club van Rome. Het socialisme is niet toegerust om klimatologische problemen op te lossen, tenzij het socialisme een duurzaam verband aangaat met het ecologisme. Laat dat nou net de ideologische achtergrond zijn van de fusie tussen GroenLinks en de PvdA.
Om terug te komen op de laatste verkiezingen: de rood-groene samenwerking is met minder stemmen niet mislukt, maar wel het uitdragen van ons enthousiasme om de handen ineen te slaan om verandering mogelijk te maken, aldus te lezen onder hfst.1 Solidariteit! van het concept beginselprogramma van de fusiepartij.
Hoewel het conceptprogramma duidelijk een compromis is tussen de sociaaldemocratische en de groene traditie (1e zin van het conceptprogramma) mist de tekst de ambitie om woorden om te zetten in daden. Iedere politieke stroming streeft namelijk naar een rechtvaardige samenleving (2e zin), maar wat voor de een rechtvaardig is, is voor de ander geknecht zijn aan ongelijke arbeidsverhoudingen.
Volgens Banning heeft de mens vooraleerst het socialisme nodig om via de solidariteit (4e zin) tot ‘een bevrijding van het mens-zijn uit maatschappelijke slavernij’ te komen. Deze bevrijding dient gepaard te gaan met ‘een vurige hartstocht naar gerechtigheid en een onverschrokken realisme’ . Ten langen leste staan de geesten open om de wereld te aanschouwen en te beseffen dat ‘ onze levens onlosmakelijk verbonden’ zijn ‘met natuurlijke processen in de bodem, het water en het klimaat’. Hiermee geeft Banning postuum zijn goedkeuring aan de fusie.
Bjorn Hanssen
sociaal-economisch historicus, bestuurslid van de Banning-vereniging en kandidaat-gemeenteraadslid voor de fusiepartij