Banningblog 15: Euthanasie
Toen ik hoorde dat ik weer een blog mocht schrijven voor de Banningvereniging, dacht ik eerst: mooi, dan kan ik iets zeggen over de verkiezingen en het belang om te gaan stemmen. Maar het leven haalde me in. Vandaag is mijn oma ingeslapen en nu voel ik vooral de behoefte om dit van me af te schrijven.
De relatie met mijn oma was ingewikkeld. Ze kon scherp zijn, betweterig. Ze kon mij vaak het gevoel geven dat ik tekortschoot. Altijd werd ik vergeleken met anderen, altijd moest de lat hoger. Toch waren er ook momenten die ik koester: als kind logeren in Amsterdam, de stad ontdekken, of spelen met mijn neefje en nichtje bij haar thuis. Mooie, maar zeldzame lichtpuntjes in een vaak gespannen familieband.
De afgelopen weken stonden in het teken van afscheid. Bezoekjes die soms waardevol waren, maar vaak ook zwaar. Ik zag hoe ze verzwakte, hoe de lust voor het leven verdween. Op mijn vraag “Wat doe je zoal op een dag?” antwoordde ze bedrukt: “Niets… waarom zou ik? Het nieuws volgen heeft geen zin, een boek beginnen ook niet.” Wat zeg je dan nog tegen haar? Er veranderde iets in haar, die laatste dagen. Ze werd rustiger, bijna optimistisch. Ze keek uit naar het moment dat het niet meer hoefde. Ze keek naar de dood als een bevrijding. En ergens kreeg ik ook het idee dat ze geen last meer wilde zijn voor ons.
Dit brengt allemaal complexe en uiteenlopende emoties met zich mee: verlies, opluchting, schuld, zoeken naar iets wat nooit is geweest en nooit meer zal zijn. Het leven voelt lichter: geen moeilijke situaties meer rondom de kersttafel bijvoorbeeld. Maar ook zwaarder: geen oma meer met haar grapjes en bijzondere kijk op de wereld.
Ik ben dankbaar dat we in Nederland de mogelijkheid hebben om zo’n proces samen te doorlopen. Dat iemand die écht niet meer wil, daarin gesteund kan worden. Dat gaf haar en ons als familie, een vorm van regie en waardigheid. Maar ik weet ook dat euthanasie een beladen onderwerp is, en zeker binnen christelijke kringen. Wie heeft de regie op het leven? Is dat de individu, de familie of een hogere macht? Wie zijn wij dan om daar een einde aan te maken? Tegelijkertijd voelen velen de noodzaak om lijden te verlichten, om barmhartigheid en genade te tonen. Die spanning schuurt. Ik herken die vragen, ook in mezelf. Want juist de combinatie van rouw en opluchting maakt dit geen zwart-wit verhaal.
Misschien is dat ook wel de kern: euthanasie is nooit eenvoudig. Het is geen makkelijke uitweg, maar een zorgvuldig proces, met artsen die wikken en wegen, met gesprekken die zwaar en intiem zijn. Het vraagt eerlijkheid, moed, en een grote verantwoordelijkheid. Wat ik uit deze ervaring meeneem, is dat euthanasie in Nederland goed geregeld is: niet lichtzinnig, maar juist met waarborgen, zorgvuldigheid en compassie. Het maakt waardigheid in sterven mogelijk, en het biedt families, ook als de onderlinge banden ingewikkeld zijn, een kans om samen een weg te vinden.
Mijn gevoelens zijn dubbel. Er is verdriet, maar ook opluchting. Ik weet nog niet of ik haar ga missen, maar ik weet wel dat ik blij ben dat haar een lange lijdensweg bespaard is gebleven. Dat zij kon gaan op haar eigen voorwaarden.
Euthanasie blijft een complex onderwerp, vol emoties en overtuigingen. Voor mij en mijn familie heeft het veel betekend. Het hielp ons afscheid nemen en verwerken, en het hielp mijn oma sterven zoals zij dat wilde: waardig, en in rust. En misschien is dat, hoe je er ook theologisch of politiek naar kijkt, iets waar we als samenleving dankbaar voor mogen zijn.
Door Joep Eijkenduijn