Prima verhaal, nu de beuk er in!
Ik heb het concept verkiezingsprogramma van GL-PvdA ‘Een nieuwe start voor Nederland’ gelezen. Ik vind het een prima verhaal, ideologische achtergronden en de Nederlandse verhoudingen in aanmerking genomen. Misschien zijn met name PvdA-spijtoptanten, die het allemaal niet zo zagen zitten met dat samengaan van PvdA en GroenLinks, wel iets te snel vertrokken. Waarom zouden ze niet alsnog kiezen zich achter dit programma voor Nederland te scharen?
Je blijft altijd wel ergens haken van ‘moet dit nou’ of je denkt wel eens ‘waar is dat gebleven’, maar dat had ik nu bijzonder weinig. Het is een duidelijk verhaal voor het Nederland van nu, maar wel in tamelijk hoffelijke en verbindende taal geschreven, terwijl we het wel hebben over te keren ontwikkelingen, waar je best ernstig bezorgd of boos over kunt zijn.
Ik las een journalistieke column waarin het gevaar werd aangeduid, dat door de hoffelijke en verbindende taal de urgentie van dit programma niet goed uit de verf komt. Je kunt ook te diplomatiek zijn. Mooie bekende slogans (solidariteit, spreiding van, sterkste schouders, en zo), maar nu de passie en de strijdbaarheid voor de urgente problemen van het Nederland van nu, was zijn advies. Toon de emotie van verontwaardiging over hoe ver we zijn afgezakt. Of zoals Habatamu de Hoop kennelijk geroepen heeft: de beuk er in. Natuurlijk: zometeen is het tijd van coalitievorming. Maar eerst het verzilveren van zoveel mogelijk steun voor jouw programma en jouw kandidaten. Ik ben het daarmee eens.
Waar bleef ik bij het lezen dan toch hier en daar bij haken?
(1) Duurzaamheid
Ik vind het algemene introotje bij de vijf beloftes over duurzaamheid, milieu en klimaat (p. 21) nogal soft en vaag. Scherp dat aan, aan de hand van wat er bijvoorbeeld later wel veel duidelijker staat (p. 49 bijvoorbeeld).
(2) Perspectief voor platteland
Bij ‘natuur en landbouw’ staat alles er in, maar de aandacht voor perspectief voor de huidige boeren en plattelandsbevolking lijkt door de volgorde van presentatie toch ondergeschikt te zijn. Eens met alle nadruk op natuurbehoud en natuurherstel, maar als we niet een groot deel van de bevolking op het platteland mee kunnen krijgen, blijft dit één van de heikelste bronnen van maatschappelijke onrust, tot in lengte van jaren. Eens, dat nu echt knopen moeten worden doorgehakt, maar hier geldt: leiden èn verleiden. Laat duidelijker zien welk vooruitzicht er voor een interessante ontwikkeling van het platteland van Nederland wij de komende decennia voor ogen hebben, en welke rol ook de (traditioneel ingestelde) bevolking daarin met veel plezier en voldoening (en een goed inkomen) zullen kunnen hebben.
(3) Conversietherapie
Intrigerend voor mij zelf vond ik, terwijl ik me zelf altijd behoorlijk liberaal heb gevonden en me in het verleden weinig heb aangetrokken van de pre-occupaties met pro-life issues en family values van veel traditionele mede-christenen en blij ben met wat er in Nederland rond lhbti+, abortus en euthanasie is geregeld, dat dat toch de enige paragraven zijn in het programma, waarbij ik een beetje moeilijk ging kijken. En niet omdat ik die paragraven ging opzoeken of zo, helemaal niet, maar ik trof ze wel aan.
Met alles kan ik meegaan, waar het gaat om het beschermen van lhbti+-rechten, maar het zinnetje ‘daarnaast verbieden wij conversietherapie’ (p. 121) vind ik te kort door de bocht, in die zin: wat versta je onder ‘conversietherapie’? Is dat überhaupt wel iets, in Nederland? Niet dat ik er in de verste verte maar iets mee op heb, maar dit zijn van die vage containerbegrippen die tot het verplaatsen van intolerantie leiden. Ik denk aan de visies die bestaan op bijvoorbeeld homoseksualiteit bij traditionele kerken, migrantenkerken of moslimgemeenschappen, als een te vermijden praktijk door bijvoorbeeld celibatair te leven of als een te genezen aandoening. Wat is dan conversietherapie: ook een gebed tot God of een pastoraal gesprek? Concretiseer dit in de richting van manipulatie, indoctrinatie, machtsmisbruik etc., zou ik zeggen. Beetje snel en obligaat opgeschreven.
(4) Abortus
Bij goede arbortuszorg (p 147) staat: wij staan pal voor het recht van vrouwen om over hun eigen lichaam te beslissen. Mee eens. Maar met alle respect, bij het groeien van nieuw menselijk leven ìn jouw lichaam is er werkelijk wel iets meer aan de hand dan ‘beslissen over je eigen lichaam’, als je het weg wilt laten halen. De keuze die we hebben gemaakt in Nederland om daar gedurende een zwangerschap een toenemende beschermwaardigheid aan toe te kennen, en dus omgekeerd een verminderende vrijheid om het af te breken, heb ik altijd een goede gevonden. Het blijft wel gaan om het afbreken, dus doden, van nieuw menselijk leven. Het kan toch niet zo zijn, dat er pas strafrechtelijk iets aan de hand is als een kind na de geboorte wordt gedood, en niet vlak ervoor bijvoorbeeld, omdat de autonomie van de vrouw over haar lichaam daar recht toe zou verlenen? Dat maak ik niet mee. Net zo min als het verbieden van abortus aan het begin van een zwangerschap overigens.
(5) Euthanasie
Bij zelf beschikken over het levenseinde (ook p. 147) lees ik: wie ondraaglijk en uitzichtloos lijdt, kan een beroep doen op zelfbeschikking. Wat wordt daar eigenlijk mee bedoeld? Dat je dan jezelf mag doden? Het gaat in deze materie juist om het feit dat je een ander vraagt om te helpen of het uit te voeren. Die moet dan dus een medemens doden of daarbij helpen, en normaliter vinden we dat niet zo’n goed idee. Dus onder welke condities mag dat dan wel? Wie mag dat dan doen? Hoezo rècht op zelfbeschikking? Is er dan ergens een instantie of een persoon waar je dat recht kunt afdwingen? Het huidige ‘euthanasie’ is ook niet een recht, ook al denken veel mensen dat wel, maar een vorm van hulpverlening door een arts. Dat kan nooit worden afgedwongen buiten haar of zijn eigen afweging en geweten om. En ook: recht op zelfbeschikking, ongeacht de consequenties voor een omgeving? En dan toch ook nog eerst ondraaglijk en uitzichtloos lijden? Maar wie bepaalt dat, en hoe? En waarom geen zelfbeschikking zonder ‘ondraaglijk en uitzichtloos lijden’? Het zinnetje daarop slaat dan ook nergens op, met name het voegwoord ‘daarom’. Hoezo: daarom halen we euthanasie uit het wetboek van strafrecht. Om het van een gunst die onder bepaalde omstandigheden niet tot rechtsvervolging zal leiden, te maken tot een recht? Het recht om gedood te worden? De plicht om te doden, op basis van de zelfbeschikking van een ander? En hoe zit het eigenlijk überhaupt met die zelfbeschikking? Hoe verhoudt die zich tot allerlei soorten van manipulatie en beïnvloeding, machtsmisbruik, beeldvorming of afnemende wilsbekwaamheid? Ook hier vind ik de formuleringen veel te makkelijk en van het soort: wij snappen wel wat er wordt bedoeld. Nou, ik dus niet, en ben daar voorlopig gewoon tegen. Houden zoals het is, zou ik zeggen.
Maar goed, deze punten nemen niet weg, dat ik over 167,5 van de 169 pagina’s van het concept verkiezingsprogramma enthousiast ben.
Nu de beuk er in!
Door Jos Aarnoudse, voorzitter Banning Vereniging