In 2017 organiseert de Banning Vereniging een serie conferenties over Democratisch Nederland. De eerste bijeenkomst eindigde met de conclusie dat met ons democratisch systeem niet zoveel mis is, maar dat er een vernieuwing nodig is van de Nederlandse partij- en bestuurscultuur. Onder leiding van oud-PvdA Kamerlid Amma Assante discussieerden we verder over de democratie dichtbij, in de gemeente.

Jacques Wallage, voorzitter van de Raad voor het Openbaar Bestuur, opende de avond met de constatering dat politieke partijen de zwakke schakel zijn geworden in het democratisch bestel; 2,3% van de bevolking is nog lid waarvan slechts 10% actief. Het gezag van politici en politieke partijen loopt terug en het openbaar bestuur kan alleen blijvend draagvlak verkrijgen als ze zichzelf zo organiseert dat ze een verbindende overheid is, die responsiever functioneert. De overheid moet zich aanpassen aan een samenleving die in toenemende mate ‘horizontaal’ is georganiseerd en bestaat uit netwerken van actieve, mondige burgers en maatschappelijke organisaties.

Hans Spekman, voorzitter van de PvdA, wil mensen hun publieke instellingen terug geven. Spekmans stelling is dat de democratie verdwijnt uit de lokale overheid. De gemeente politiek vindt hij vaak niet politiek genoeg. Als politicus moet je de techniek van de gemeenteraad kennen maar ook de politieke verschillen tussen PvdA en CDA. Subsidieregelingen voor politieke scholingen voor raadsleden is door de overheid stop gezet terwijl er wel subsidiegeld beschikbaar is voor scholingen van de neutrale wethoudersvereniging en het genootschap van burgemeesters. Democratisering van de politieke sector vindt Spekman urgent. Een woningbouwcoöperatie in Amsterdam, nota bene opgericht door bewoners, wil de huurbescherming afschaffen. In dergelijke besturen, waar niemand bij kan, doet men voorstellen die ver afstaan van de belevingswereld van mensen. Daarom wil Spekman dat de partij mensen (weer) meer zeggenschap geeft over het functioneren van publieke instellingen.

Bert Blasé is sinds februari 2017 waarnemend burgemeester van de gemeente Heerhugowaard en voorzitter van het congrespresidium van de PvdA. Hij is een van de trekkers van Code Oranje, een club van lokale bestuurders en raadsleden die via experimenten burgers een grotere stem en invloed wil geven. Hij pleit ervoor dat gemeenten experimenteren met vormen van medezeggenschap. Blasé denkt aan burgerjury’s, burgerbegrotingen en wijkteams. Zeggenschap vindt hij de belangrijkste sociaaldemocratische waarde. Voor het PvdA congres stelt hij voor om uit de statuten de woorden amendementen en moties te schrappen.

Maarten van den Bos, fractievoorzitter van de PvdA in de gemeente Lingewaard, constateert dat door de vorige sprekers is gesproken over de noodzaak van democratische experimenten. Deze sprekers gaan er in zijn visie vanuit dat we minder overheid en meer samenleving nodig hebben. Van den Bos zet uiteen dat we meer overheid nodig hebben. Hij constateert dat er mensen zijn die niet aangesproken worden door burgerparticipatie of door uitnodigingen voor burgertoppen. De overheid is in de gesegregeerde samenleving misschien nog wel de enige plek die iedereen weet aan te spreken en waar iedereen bij elkaar hoort. Van den Bos pleit als sociaaldemocraat voor een overheid die voor iedereen staat. Hij houdt een warm pleidooi voor niet voor minder maar voor meer overheid.

Aan het eind van de avond probeerde Amma Assante voorzichtig tot een conclusie te komen. Haar inzicht was dat een vernieuwing van de politiek vooral bij onszelf begint. Wie verandering neerlegt bij ‘de politiek’ of ‘het systeem’ komt niet verder. Het is aan ons allen er de schouders onder te zetten, de democratie is immers van iedereen.

Op maandag 16 oktober praten we verder. De laatste bijeenkomst in de serie Democratisch Nederland gaat over Europa. Hoe democratisch is Europa eigenlijk? Grote dossiers vragen om een Europese oplossing. Of het nu gaat om het beteugelen van de financiële sector of het aanpakken van het migratievraagstuk, Europa is onderdeel van de oplossing. Maar hoe veel controle en invloed hebben we als burgers daar nog op? Daarover praten we 16 oktober, met onder anderen Paul Tang. Aanmelden kan hier, het programma wordt zo snel mogelijk bekend gemaakt.